Citaten over de onderwereld als inspiratiebron. Ik noem graag de kunstenaars, websites, boeken, ontmoetingen die mij inspireren.
De kunstenaar, auteur Robert Mac Farlane van het boek Benedenwereld geef ik als eerste veel ruimte, omdat hij beter dan ik het belang van en mijn focus op de onderwereld kan benoemen. Onderstaande citaten komen uit het boek Benedenwereld, reizen in de diepe tijd van Robert Macfarlane of in de newyorker
“We weten maar zo weinig van de wereld onder onze voeten. ….als je omlaag kijkt, reikt je blik niet verder dan toplaag, tegel en tenen. De benedenwereld beschermt zijn geheimen goed. Ecologen zijn pas in de afgelopen 20 jaar op het spoor gekomen van de uitgestrekte schimmelnetwerken die de bosbodem dooraderen en afzonderlijke bomen samenvoegen tot intern communicerende bossen, iets wat zwammen al honderden miljoenen jaren doen…….Waarom naar beneden? Dat druist in tegen de intuïtie, tegen het gezond verstand en tegen de psychische geneigdheid…. Omdat de benedenwereld zo moeilijk bereikbaar is, heeft hij lange tijd gediend als symbool voor alles wat niet openlijk gezegd of gezien mag worden: een gemis, rouw, de duistere krochten van de ziel en wat Elaine Scarry het “diepe, onderaardse feit van fysieke pijn noemt.”
“Het versmelten gebeurt tussen takken en intensiever tussen wortels, nog sterker tussen schimmelnetwerken. Er kan genetisch materiaal en celkernen worden uitgewisseld (bij schimmels). De bovengrondse paddestoelen zijn vruchtlichamen die fungeren als vluchtige verwijzing naar het uitgestrekte ondergrondse bouwwerk. Superhelden uit mijn jeugd zijn korstmossen en schimmels. Ze veranderen onze ideeën over gemeenschapszin en samenwerking. Schimmels kunnen zeer krachtige enzymen afscheiden die de bodem oplossen, het zijn de grootste organismen ter wereld.”
“In 1988 bestreed Newman al dat planten fysiologisch van elkaar gescheiden zijn, door een mycelium netwerk zijn planten met elkaar verbonden. Dat kan grote gevolgen hebben voor het functioneren van ecosystemen, schimmels kunnen zich horizontaal vermenigvuldigen en buiten hun “lichaam” voedsel verteren via het uitscheiden van zuren. Zo kunnen planten met elkaar communiceren.”
“Er ontstaat mutualisme-een vorm van symbiose waarbij een langdurige afhankelijkheid’s relatie tussen organismes bestaat die tot wederzijds voordeel is. Oeroude gevallen van mutualisme bestaan, bijv. tussen een bepaalde nachtvlindersoort en palmolies! Zoals de relatie tussen wortels en schimmels. Ook tussen bomen en schimmels…..
Schimmels hebben geen chlorofiel, schimmels halen stikstof uit de bodem.”
“Afkeer van de benedenwereld ligt in de taal begraven. In veel metaforen die ons leven richting geven wordt de hoogte geprezen maar de diepte geminacht. ‘Opgebeurd’ worden is beter dan ‘terneergeslagen of ‘bedrukt’ worden…… Dwing jezelf om dieper te kijken.….De benedenwereld is onmisbaar voor de materiele structuur van het moderne leven en even belangrijk voor onze herinneringen, mythen en metaforen.”
“We leven op dit moment in het Antropoceen, een tijdperk vol enorme, vaak angstaanjagende, wereldomspannende veranderingen waarin de ‘çrisis’ geen almaar uitgestelde, toekomstige apocalyps is, maar iets wat zich voortdurend voordoet en het sterkst wordt ervaren door de kwetsbare mensen.”
“We moeten….de diepe tijd opvatten als een radicale benadering die ….juist aanzet tot actie….om tegenover de oppervlakkige hebzucht en razernij van onze tijd oudere tragere verhalen over opkomst en ondergang te stellen…en het kan ons aansporen om stil te staan bij de vraag wat we nalaten voor de tijd en de schepsels die na ons komen.”
“Zijn wij goede Voorouders? ….. Geologen spreken over spoorfossielen. Dat zijn ook indrukken, afdrukken gemaakt door dode en verdwenen mensen.”
“In …….het Gilgamesj -epos, dat rond 2100 v. Chr. in Soemerie werd geschreven daalt Enki, de dienaar van Gilgamesh, af naar de ‘benedenwereld’ om voor zijn meester een verloren voorwerp terug te halen…..Enki weet de benedenwereld te bereiken,…wordt onmiddellijk gevangen gezet…en komt pas weer vrij wanneer de jonge krijger Utu een gat in het aardoppervlak maakt. ….Boven omhelzen ….Enki en Gilgamesj …elkaar. Enki heeft het verloren voorwerp niet mee terug genomen….wel waardevolle informatie gekregen….(Gilgamesj vraagt)’Heb je mijn doodgeboren kindertjes gezien, die nooit leven hebben gekend? Ík heb ze gezien’, antwoordt Enki. Zulke verhalen komen over de hele wereld in mythen voor. ….zoals Orpheus poging om zijn geliefde Euridce uit de Hades terug te halen”
In het mooie hoofdstuk Afdalen heeft Macfarlane het over werkwoorden als ” ‘doorgronden’, ‘ontdekken’ en ‘afdalen’ en ‘aan het licht brengen’, ‘uit de diepte omhooghalen’. Oeroude associaties.”
Onlangs is het boek Ness verschenen. Robert Macfarlane en Stanley Donwood schiepen in woord en beeld een moderne mythe (deels novelle, deels prozagedicht, deels mysterieus toneelstuk) in een unieke taal met een duizelingwekkend effect.